Emeklilik Maaşı Nasıl Hesaplanır?
Aslında yeni sistemde çalışmaya başlayıp emekli olacaklar için emekli maaşı hesaplaması çok karmaşık değil. İşin karışık kısmı, eski yasa yürürlükteyken, çalışmaya başlamış fakat emekliliğini haketmemiş olan çalışanların maaş hesaplamasında oluyor. Çünkü yeni SGK yasası (5510sy.) kısmen bu çalışanların emeklilik tarihlerini öteleyebiliyor ve bu noktada, emeklilik tarihi ve emeklilik maaşı hesapları için gerçekten detaylı hesaplama işlemlerinin yapılması gerekliliği doğa biliyor.
Kolaydan başlayıp, zor olana doğru, anlatımı kolaylaştırmak için zaman zaman tablolar yardımıyla ve herkes tarafından anlaşılabilmesi için mümkün olduğunca baside indirgenmiş şekliyle hesaplamalara başlayalım.
1-) İlk defa 08.09.1999 tarihi ile yeni SGK kanunu yürürlük tarihleri arasında çalışmaya başlayan SSK sigortalılarına aşağıdaki şartlarla yaşlılık aylığı bağlanacaktır;
Erkek ise; 60 yaşını doldurmuş olması ve en az 7000 gün çalışmış olması yeterli olacak. Erkek ise 60 yaşını doldurmuş olması, 25 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 4500 gün,
2-) Kısmi olarak emekli olmaya hak kazanmak, emekli aylığı alabilmek için yaş şartını beklemeyi gerektirir.08.09.1999 ve 30.04.2008 tarihleri arasında sigorta başlangıçları olanlar 25 yıl sigortalılık ve 4500 prim günü şartlarıyla, 01.05.2008 den sonra ilk defa işe başlayanlar ise 25 yıl sigortalılık ve 5400 prim günü koşullarını sağlamaları ve yaşı beklemek üzere işten ayrılmaları halinde kıdem tazminatına hak kazanabileceklerdir. Aynı durumu çalışma yıllarıyla ifade edecek olursak; Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce yürürlükte bulunan hükümlere göre yaşlılık aylığı
bağlanmasına hak kazanmış olanlar ile sigortalılık süresi 18 yıl ve daha fazla olan kadınlar ve sigortalılık süresi 23 yıl ve daha fazla olan erkekler hakkında, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yürürlükte bulunan hükümler uygulanır.
Maaş hesaplamaları için, yasa güncellemeleri sonucunda farklı dönemler için farklı formüller uygulanmaktadır. Bu formüllerin değiştiği dönemler 3 e ayrılır ve aşağıdaki gibidir;
1. Dönem 31.12.1999 tarihine kadar olan çalışma süreleri,
2. Dönem 01.01.2000 tarihinden 30.09.2008 tarihine kadar olan süreleri,
3. Dönem 01.10.2008 tarihi sonrası çalışma sürelerini kapsamaktadır.
DÖNEM EMEKLİ MAAŞI HESAPLAMA FORMÜLÜ
Bu hesaplama, OYK (Ortalama Yıllık Kazanç) ve ABO (Aylık Bağlama Oranı) sistemleri kullanılarak yapılacak. Hak kazanılan aylıkların baz oranı % 60'dır. Üst gösterge tablosundan bağlanacak aylıkların oranı ise her derecenin her kademesi için ayrı ayrı belirlenmiş olup, % 50 ile % 59.9 arasında değişir . Bu şekilde baz alınan oranlar; sigortalının kadın ise 50, erkek ise 55 yaşından sonra doldurduğu her tam yaş için ve 5000 günden fazla ödediği her 240 günlük prim için % 1 artırılır, 5000 günden noksan ödediği her 240 günlük prim için % 1 eksiltilir. Ancak, özel koşullara göre bağlanan aylıklarda bu indirim uygulanmaz. Bu şekilde bulunan aylıkların oranı % 45'den az, % 85'den fazla olamaz. Örnek olarak; ABO %60, Göstergesi 14500 olarak hesaplanmış bir sigortalının bu döneme ait aylığı Gösterge x Katsayı x ABO formülü kullanılarak 145 x 12 x(60/100) = 1.044 TL olarak bulunur. Bulunan bu miktara TA1 (1.Dönemin Tam Aylığı) diyeceğiz. Bu döneme ait tam aylık 795,90 liradan az olamaz. Hesaplanan maaş bu değerden az çıkarsa, 795,90 TL olarak kabul edilir.
DÖNEM EMEKLİ MAAŞI HESAPLAMA FORMÜLÜ
Bu dönemde emekli maaşı hesaplamasında bağlama oranı yöntemi yerine Prim esaslı hesaplama dönemine geçilmiştir.
Çalışılan döneme ait bütün güncellenmiş kazançlar toplanır ve döneme ait prim gün sayısına bölünür. Bu şekilde de Ortalama Günlük Kazanç (OGK) bulunur ve bu da 30 ile çarpılarak Ortalama Aylık Gelir (OAG) elde edilir.
Aylık Bağlama Oranı (ABO), sigortalanın toplam prim ödeme gün sayısına göre;
İlk 3600 günün her 360 günü için %3,5,
Sonraki 5400 günün her 360 günü için %2,
3600+5400 günden sonraki her 360 gün için %1,5 oranlarında toplamından oluşur.
OAG =1000 TL
ABO= %50
Tam aylık= 500 TL
4000 gün prim ödendiği varsayımıyla;
500/4000 =0,125 TL. 500 x 0,125= 62,50 TL 500+62,50 =562,50 TL'dir.
Bu aylık; üzerine TÜFE ve gelişme hızının tamamı eklenerek her yıl yeniden güncellenir.
DÖNEM EMEKLİ MAAŞI HESAPLAMA FORMÜLÜ
Bu dönem 5510 sayılı yasa tasarısının kabulünden sonra uygulamaya girmiştir. Esas itibariyle 2. Dönemdeki gibi prim esasıyla emekli aylığı hesaplama yöntemine benzer fakat çalışan için hesaplama oranları dezavantajlı bir hal almıştır. Bu yeni dönemde gelişme hızının eklenmesi %30'a düşürülmüş ve Aylık Bağlama Oranı (ABO); her 360 gün için %2 olarak belirlenmiştir. Ayrıca hesaplamalar yılın hangi ayında olunursa olunsun, emeklilik yılı başındaki tutara göre yapılacaktır. Bu da emeklilik dilekçesi verecek olanların dikkat etmesi gereken önemli bir husustur.
Bu döneme ait hesaplanan maaş, sigortalının bu döneme ait prim gün sayısının toplam prim gün sayısına oranı ile çarpılarak bu döneme ait kısmi aylığı belirlenir.
Bu hesaplamaları toparlarsak aylık kazanç tavanın altında bildirim yapan çalışanlar için yeni sistem, emekli maaşının yıllar itibariyle azalması anlamına geliyor diyebiliriz. Bu yasayla, yüksek SGK prim ödemesi yapan, yüksek gelirli çalışanların maaşları yıllar itibariyle artacakken, asgari ücretten SGK prim ödemesi yapan çalışanların maaşları, enflasyon parametresi sabit olmak şartıyla, 30 TL civarında bir azalışa geçecek. Bu da demek oluyorki, yeni yapılan düzenlemede, çalışanların sigorta primlerinin aldığı maaş üzerinden yatırmasını sağlayabilmek.
devamı
İşverence Bilinmesi Gereken SGK İşlemleri
İşten çıkan bir çalışanınız var ise; çalışandan mutlaka İBRANAME alınmalı, BORDRO ve/veya ÜCRETLİ İZİN defterinde personelinizin eksik imzaları varsa tamamlattırılmadır. Çalışanınız istifa ediyorsa, kendi el yazısıyla kaleme alıp, imzaladığı İSTİFA DİLEKÇESİ talep edilmelidir. Eğer şirketiniz SMMM hizmetini bağımsız bir mali müşavirlik ofisinden alıyor ise, konu ile ilgili, istifa edecek ve de işten çıkarılacak personelin işlemleri için, size örnek bir dosya oluşturulmasını talep ediniz.
1- İşten çıkan bir çalışanınız var ise; çalışandan mutlaka İBRANAME alınmalı, BORDRO ve/veya ÜCRETLİ İZİN defterinde personelinizin eksik imzaları varsa tamamlattırılmadır. Çalışanınız istifa ediyorsa, kendi el yazısıyla kaleme alıp, imzaladığı İSTİFA DİLEKÇESİ talep edilmelidir. Eğer şirketiniz SMMM hizmetini bağımsız bir mali müşavirlik ofisinden alıyor ise, konu ile ilgili, istifa edecek ve de işten çıkarılacak personelin işlemleri için, size örnek bir dosya oluşturulmasını talep ediniz.
2- İşletmelerde personel çalıştırılmaya başlanmadan önce SGK bildiriminin yapılmış olması gereklidir. İşe başlayacak bir pesonel için, şirketiniz SMMM hizmetini bağımsız bir mali müşavirlik ofisinden alıyor ise mutlaka yeni giriş ile ilgili bilgilendirme yapılmalıdır. Bildirimlerin geç yapılması halinde 06/2014-12/2014 dönemlerinde her bir çalışan için 1.134 TL idari para cezası ödenmek zorunda kalınır. Bu tutar denetim elemanlarınca ya da mahkemece tespit edilir ise; 2.268 TL, bir yıl içinde yine bildirim yapılmadığı tespit edilirse, her bir bildirilmeyen çalışan için 5.670 TL ceza uygulanır.
3- Şirkete yeni bir personel alımında mutlaka İŞÇİ ÖZLÜK DOSYASI oluşturulmalıdır.
4- Personelinizin ücretli izine çıkış zamanından önce mutlaka İŞÇİ ÜCRETLİ İZİN DEFTERİ ilgili kısımlarına işçi tarafından imzalatılmalıdır. Çalışma yılına bağlı olarak değişen ücretli izin süresi, her bir çalışana 1 TAM YIL içinde kullandırılmalıdır. Hakettikleri ücretli izin karşılığı çalışanlara ücret ödemesi yapılamaz.
5- Aylık işçi bordları, çalışanların maaşlarını aldıkları gün mutlaka imzalatılmalıdır.
6- İşyerine mazaretsiz ya da izinsiz gelmeyen, geç gelen personeller hakkında şirketin diğer personelleri de şahit gösterilerek tutunak tutulmalıdır. Personelce alınmış raporlar eğer işyeriniz SMMM hizmetini bir mali müşavirlik ofisinden alınıyorsa, SGK bildirimi için, çalıştığınız ofisi mutlaka bilgilendirmeniz gerekir.İşyeri kazasının yaşandığı durumlarda en geç üç gün içinde, yetkili kolluk birimlerine ve SGK'ya bildirimleri yapılmalıdır.
7- Yılın her iki yarısı için ayrı ayrı olarak belirlenen ASGARİ ÜCRET YAZISI ve Şirket politikasınca belirlenen ÇALIŞMA SAATLERİNİ GÖSTEREN YAZI mutlaka görünür bir yere asılmalıdır. İşyerleri için yeni düzenlemeyle birlikte, VERGİ LEVHASI BULUNDURMA zorunluluğu getirilmiş, VERGİ LEVHASI ASMA zorunluluğı kaldırılmıştır.
8- Çalışanlara ait AYLIK HİZMET BİLDİRGESİnin geç de olsa mutlaka bildirilmesi gerekir. Belgedeki kayıtlı sigortalı sayısına göre 06/2014-12/2014 tarihleri arasında kayıtlı herbir sigortalı için 141,75 ile 2.268 TL arasında değişebilen bir ceza ile muhattap kalınacak iken, verilmediğinin tespiti re'sen ya da mahkemece yapılırsa kişi sayısına bakılmaksızın her bir çalışan için 2.268 TL ceza uygulanır.
devamı
Yabancı İşçiye Ücret Ayarı
Son dönemde Türkiye'de artan yabancı yatırımcı sayısı, beraberinde bu yatırımcı ülkelerden çok sayıda çalışanın ülkemize gelmesini sağlamıştır. Yani, son yıllarda yabancı uyruklu personel istihdamında önemli bir artış söz konusudur. Yabancı işçi sayısındaki artış bir başka açıdan değerlendirildiğinde, ülkemiz açısından önemli bir iş deneyimi de sağlamaktadır.
Burada özellikle son dönemlerde büyük bir özveriyle yabancı çalışma izinlerinde yaşanan sorunları ortadan kaldıran Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yabancıların Çalışma İzinleri Daire Başkanlığı personelini ve yöneticilerini tebrik etmek istiyorum. Yabancıların Türkiye'deki çalışmalarının izne bağlanması ve bu yabancılara verilecek çalışma izinlerinin düzenlenmesi ile ilgili usul ve esaslar 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun ve yönetmelikleri ile düzenlenmiştir. Çalışma izni alınabilmesi için öncelikle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na başvuruların internet üzerinden elektronik ortamda online olarak yapılması ve istenilen evrakların da kağıt ortamında imzalanarak, belirlenen diğer belgelerle birlikte başvuruyu takip eden altı işgünü içerisinde şahsen veya posta ile Bakanlığa ulaştırılması gerekmektedir.
Başvuru yurtdışından yapılacaksa, başvuru çalışma izni alacak kişi tarafından uyruğunda bulunduğu veya daimi ikamet ettiği ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti temsilciliklerine yapılır. Temsilcilikler, çalışma izin talebine ilişkin olabilecek değerlendirmeleri ile birlikte bu başvuruları doğrudan bakanlığa iletirler. Başvuru sırasında istenilen belgeler, yabancının temsilciliğe başvuru tarihinde veya takip eden on işgünü içerisinde işverenince Bakanlığa intikal ettirilir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, ülke içinden istihdam yerine yabancı istihdamı için yapacağı değerlendirmede, başvuru sırasında istenecek belgelerin yanı sıra, yabancının istihdamını haklı kılacak, işin özel niteliğini gösterir bilgiler ile yabancının eğitim durumu, çalışacağı işyerinin ulusal ekonomiye katkısı ve bu niteliklere uygun ücret düzeyi ile istihdam durumunu da dikkate alarak kararını verilmektedir. Yapacakları işe göre yabancı uyruklu çalışanlara verilmesi gereken ücretler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından aşağıdaki tutarlar dikkate alınarak izin verilmektedir;.
Başvuru tarihi itibariyle yürürlükte bulunan asgari ücret tutarı dikkate alınmak suretiyle yabancıya ödenecek ücretin en az;
a) Üst düzey yöneticiler, pilotlar ve ön izin talebinde bulunan mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 6,5 katı,
b) Birim veya şube müdürleri ile mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 4 katı,
c) Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar, öğretmenler ile psikolog, fizyoterapist, müzisyen ve sahne sanatçısı unvanlarında çalışacak yabancılar için asgari ücretin 3 katı
,
d) Ev hizmetlerinde çalıştırılacak yabancılar için en az asgari ücret, yukarıda sayılanlar dışındaki diğer mesleklerde (Satış elemanı, pazarlama-ihracat görevlisi gibi görevler) çalışacak yabancılar için asgari ücretin 1.5 katı,
e) Turizm-Animasyon organizasyon firmalarında akrobat ve benzeri unvanlarda çalışacak yabancılar ile masör, masöz ve SPA terapisti gibi işlerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 2 katı, olmalıdır.
Bu ücretlendirme düzenlemesi de göstermektedir ki, yabancı uyruklu istihdamında sözleşme serbestisi ilkelerine kamu müdahalesi söz konusudur, tarafl ar ücret düzeyini belirlerken belli sınırların altına düşürememektedir.
Özellikle yabancı işçi çalıştıran kurumların bu ücret tutarlarına dikkat etmesi önem taşımaktadır. Aksi halde hem SGK tarafından yapılan çapraz kontrollerde ek belge verilmesi ve buna bağlı idari para cezası ve prim ödenmesi riski ortaya çıkacak hem de çalışma izninin yenilenmemesi riski doğabilecektir.
devamı
İsteğe Bağlı Emeklilik
İsteğe bağlı sigorta primi ödeyerek emeklilik okurlarımızdan sıkça aldığımız sorudur. Esasen sosyal sigortalarda emeklilik çalışanlar için getirilmiş bir düzenlemedir. Fakat çalışmayanlar, işsizler, ev hanımları da isteğe bağlı prim ödeyerek emekli olabilmektedir. Yani çalışma yaşamını emekli olmadan sonlandıran ya da ara veren kişiler ya da ev hanımları emeklilik için prim gün sayılarını tamam-layabilmek için isteğe bağlı sigorta primi ödemekteler.
Okurumuz Gizem B. "Resul Bey, 1972 doğumluyum, 24.10.1990 ilk işe giriş tarihim, 1.374 prim ödeme gün sayım var. Bir süredir çalışmıyorum. Ancak ileride emekli olabilmek için tekrar çalışmaya başlamayı düşünüyorum. Emekli olabilmem için kaç yıl ve kaç gün prim ödemem gerektiği ve emeklilik yaşımın ne olacağı konusunda bilgi verebilir misiniz? Ayrıca isteğe bağlı prim ödendiğinde daha erken emekli olunacağı yönünde bir duyum aldım, doğruluğu var mıdır? " diye soruyor.
İlk defa 24.10.1990 tarihinde çalışmaya başlayan kadın sigortalıların iki emeklilik alternatifleri bulunmaktadır.
İlk olarak, 15 yıl hizmet süresi, 3600 gün prim ödemesi ve 58 yaş şartının üçünün de yerine getirilmesi gerekmektedir. Sizin prim gün sayınız ve yaş şartlarınız henüz yerine gelmemiştir.
İkinci olarak ise, 20 yıl hizmet süresi, 5450 prim ödeme gün sayısı ve 47 yaş şartlarının yerine getirilmiş olması gerekmektedir. Sizin hizmet süresi şartını yerine getirmiş olmanıza rağmen yaş ve prim gün sayısı eksiğiniz bulunmaktadır.
İsteğe bağlı prim ödendiğinde daha erken emekli olunacağı yönünde size söylenen ifadeler doğru değildir, isteğe bağlı sigortalıların daha erken emekli olmaları yönündeki bilgi yanlıştır. Hatta isteğe bağlı sigortalılıkta son 7 yılda isteğe bağlı prim ödeme gün sayısı fazla olan kişilerin daha geç yaşta ve Bağkur şartları ile emeklilikleri söz konusu olabilmektedir. Çünkü isteğe bağlı ödenen primler 4/b (Bağ-Kur) kapsamında değerlendirilmekte ve emeklilik şartlarını zorlaştırmaktadır.
Çalışmadığınız dönemlerde eksik prim günlerinizi tamamlayabilmek için isteğe bağlı prim ödeyebilirsiniz. Ancak bir işyerinde çalıştığınız dönemlerde 4/a sigortalısı (SSK sigortalısı) olmanız gerekmektedir.
Bu arada doğum borçlanması hakkınızı hatırlatmak isteriz. Doğum borçlanması SSK sigortalısı annelerin doğumdan sonra çalışmadıkları 2 yıla kadar prim günlerini ödeme hakkı vermektedir. Mevcut uygulamada 2 çocuk için toplam 4 yıl doğum borçlanması hakkı varken, torba yasayla 3 çocuk için 6 yıl borçlanma hakkı verilecektir. Eğer 24.10.1990 tarihinden sonra doğmuş çocuğunuz varsa ve torba yasayla yapılan değişiklik yürürlüğe girerse 3 çocuk için 6 yıllık borçlanma yapabilirsiniz.
Mevcut doğum borçlanması ile ikinci alternatif değerlendirildiğinde; 1374 prim ödeme gün sayınıza ek olarak 1440 prim günü eklenecek ve ek olarak içinde bulunduğunuz 42 yaşından 47 yaşınıza kadar 1800 gün prim ödeneceği de düşünüldüğünde, toplamda 4614 gün olacaktır. Bu durumda 836 prim günü eksik kalacak ve yaklaşık 49-50 yaşlarında emekli olabileceksiniz.
Kaynak: http://haber.stargazete.com/yazar/istege-bagli-emeklilik/yazi-925334
devamı
